Gmina samodzielnie prowadzi gospodarkę finansową na podstawie budżetu gminy. Budżet ten jest uchwalany na rok kalendarzowy.
Statut gminy określa uprawnienia jakie jednostka pomocnicza może posiadać do prowadzenia gospodarki finansowej w ramach budżetu gminy.
Projekt budżetu przygotowywany jest przez wójta gminy. Bez jego zgody rada gminy nie może wprowadzić w projekcie budżetu gminy zmian powodujących zwiększenie wydatków nieznajdujących pokrycia w planowanych dochodach lub zwiększenie planowanych dochodów bez jednoczesnego ustanowienia źródeł tych dochodów.
Projekt budżetu wraz z informacją o stanie mienia komunalnego i objaśnieniami wójt przedkłada radzie gminy najpóźniej do 15 listopada roku poprzedzającego rok budżetowy i przesyła projekt regionalnej izbie obrachunkowej, celem zaopiniowania. Budżet jest uchwalany do końca roku poprzedzającego rok budżetowy.

Procedurę uchwalania budżetu oraz rodzaje i szczegółowość materiałów informacyjnych towarzyszących projektowi określa rada gminy.
Do czasu uchwalenia budżetu przez radę gminy, jednak nie później niż do 31 marca roku budżetowego, podstawą gospodarki budżetowej jest projekt budżetu przedłożony radzie gminy. W przypadku nieuchwalenia budżetu w określonym przepisami terminie regionalna izba obrachunkowa ustala budżet gminy w zakresie obowiązkowych zadań własnych oraz zadań zleconych w terminie do końca kwietnia roku budżetowego. Do dnia ustalenia budżetu przez regionalną izbę obrachunkową podstawą gospodarki budżetowej jest projekt budżetu przedłożony radzie gminy przez wójta.
Przy uchwalaniu budżetu uwzględniane są zarówno dochody jak i wydatki gminy. Jeżeli planowane wydatki budżetu przewyższają planowane dochody w uchwale budżetowej określa się źródła pokrycia niedoboru budżetu.

Dochodami gminy są:

• podatki, opłaty i inne wpływy określone w odrębnych ustawach jako dochody gminy,
• dochody z majątku gminy,
• subwencja ogólna z budżetu państwa.

Dochodami gminy mogą być:

• dotacje celowe na realizację zadań zleconych oraz na dofinansowanie zadań własnych,
• wpływy z samoopodatkowania mieszkańców,
• spadki, zapisy i darowizny,
• inne dochody.

Subwencje ogólne są ustalane dla gmin według zobiektywizowanych kryteriów. Minister Finansów ustala wysokość i rozdziela subwencje ogólne na rzecz każdej gminy bezpośrednio z budżetu państwa.

Uchwały i zarządzenia organów gminy dotyczące zobowiązań finansowych wskazują źródła dochodów, z których zobowiązania te zostaną pokryte.
Uchwały takie zapadają bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowego składu rady. Dyspozycja środkami pieniężnymi gminy jest oddzielona od kasowego jej wykonania.

Za prawidłową gospodarkę finansową gminy odpowiada wójt. Przejawia się to tym, iż wójtowi gminy przysługuje wyłączne prawo:

• zaciągania zobowiązań mających pokrycie w ustalonych w uchwale budżetowej kwotach wydatków, w ramach upoważnień udzielonych przez radę gminy,
• emitowania papierów wartościowych, w ramach upoważnień udzielonych przez radę gminy,
• dokonywania wydatków budżetowych,
• zgłaszania propozycji zmian w budżecie gminy,
• dysponowania rezerwami budżetu gminy,
• blokowania środków budżetowych, w przypadkach określonych ustawą.

Gospodarka finansowa gminy jest jawna.
Wójt niezwłocznie ogłasza uchwałę budżetową i sprawozdanie z jej wykonania w trybie przewidzianym dla aktów prawa miejscowego. Informuje mieszkańców gminy o założeniach projektu budżetu, kierunkach polityki społecznej i gospodarczej oraz wykorzystywaniu środków budżetowych.

Kontrolę gospodarki finansowej gmin i związków sprawują regionalne izby obrachunkowe.